martes, 2 de febrero de 2016

Las generaciones poéticas de Costa Rica 1850-2016

LAS GENERACIONES POÉTICAS DE COSTA RICA

Esta propuesta de clasificación generacional considera que las generaciones literarias tienen una duración de sesenta años, quince años para el nacimiento, quince años para el aprendizaje, quince años para el dominio, quince años para la decadencia. Toma como punto de partida el año 1850, considerando que en 1857 nace Félix Mata Valle,  el primer poeta costarricense, que publica su primer y único libro Brisas del Irazú en 1915. Las generaciones literarias no se pueden concebir como conjuntos monolíticos formados por una sola ideología estética excluyente, sino que están estructurados como un sistema con polos dominantes y elementos periféricos que se acercan o se alejan, se oponen, se mezclan con esos discursos dominantes. Por esta razón, a partir del término vanguardia, se prefieren utilizar los términos prevanguardia, vanguardia, postvanguardia y transvanguardia, para referirse a las generaciones que en su seno incluirían escuelas literarias como el surrealismo, dadaísmo, futurismo, expresionismo, barroco, intimismo, antipoesía, exteriorismo, minirealismo, poesía social, trascendentalismo, porno poesía, culturalismo, coloquialismo, etc. Esta es solo una lista, una posible propuesta de ordenamiento histórico.

  1. Romanticismo-Modernismo
(1850-1864)
1.      Félix Mata Valle       
2.      Juan Diego Braun     
3.      Luis R. Flores           
4.      José Ma. Alfaro C.   
5.      Emilio Pacheco  C.   
6.      Aquileo Jiménez Echeverría
7.      Enrique Hine            
(1857)
(1859)
(1860)
(1861)
(1865)
(1866)
(1870)
2.      Romanticismo- Modernismo
(1865-1879)
1.      Roberto Brenes Mesén
2.      Lisímaco Chavarría 
3.      José María Zeledón 
(1874)
(1875)
(1877)
3.      Modernismo-Posmodernismo
(1880-1894)
1.      Rogelio Fernández G
2.      Auristela Castro   
3.      Rafael Cardona   
4.      José Albertazzi Avendaño
5.      Asdrúbal Villalobos
6.      Justo A. Facio       
7.      Rogelio Sotela      
(1883)
(1886)
(1892)
(1892)
(1893)
(1894)
(1894)
4.      Postmodernismo-Prevanguardia
1895-1909
1.      Hernán Zamora Elizondo
2.      Manuel Segura
3.      Aníbal Reni 
4.      José Basileo Acuña
5.      Julián Marchena   
6.      Carlomagno Araya
7.      Carlos Luis Sáenz 
8.      Jorge Sáenz Cordero
9.      Max Jiménez      
10.  Emma Gamboa 
11.  Rafael Estrada   
12.  Fresia Brenes  
13.  Gonzalo Dobles S
14.  Arturo Agüero
15.  Francisco Amighetti
16.  Fernando Centeno Guell
17.  Arturo Echeverría Loría  
18.  Moisés Vicenzi
(1895)
(1895)
(1895)
(1897)
(1897)
(1897)
(1899)
(1900)
(1900)
(1901)
(1901)
(1904)
(1904)
(1907)
(1907)
(1908)
(1909)
(1895)
5.      Prevanguardia-Vanguardia
1910-1924
1.      Manuel Picado C.     
2.      Isaac Felipe Azofeifa
3.      Fernando Luján    
4.      Adilio Gutiérrez
5.      Alfonso Ulloa Zamora      
6.      José Ramírez Sáizar
7.      Ninfa Santos            
8.      Alfredo Cardona Peña 
9.      Victoria Garrón       
10.  Lily Guardia            
11.  Cecilia Sancho         
12.  Salvador Jiménez Canossa
13.  Yiya Montejo          
14.  Eunice Odio            
15.  Arturo Montero Vega  
16.  Alfredo Sancho      
(1910)
(1912)
(1912)
(1913)
(1914)
(1915)
(1916)
(1917)
(1920)
(1922)
(1922)
(1922)
(1922)
(1922)
(1924)
(1924)
6.      Vanguardia-Postvanguardia
1925-1939
1.      Victoria Urbano      
2.      Carmen Mora          
3.      Alfredo Vicenzi      
4.      Mario Picado          
5.      Ricardo Ulloa Barrenechea.     
6.      Virginia Grütter
7.      Eugenio Fonseca Tortós      
8.      León Istarú              
9.      Carmen Naranjo     
10.  Raúl Morales          
11.  Francisco Zúñiga Díaz.
12.  Jorge Charpentier    
13.   Teresita Aguilar      
14.  Rosita Kalina            
15.  Ana Antillón             
16.  Carlos Luis Altamirano
17.  Carlos Rafael Duverrán   
18.  Jorge Debravo          
19.  Ricardo Ulloa Garay  
20.  Elliette Ramírez        
21.  Mayra Jiménez         
(1926)
(1927)
(1928)
(1928)
(1928)
(1929)
(1930)
(1930)
(1930)
(1931)
(1931)
(1933)
(1933)
(1934)
(1934)
(1934)
(1935)
(1938)
(1938)
(1939)
(1939)
7.      I Postvanguardia
1940-1954
1.      Esmeralda Jiménez  
2.      Fernando Antonio Leal 
3.      Martha Royo              
4.      Laureano Albán         
5.      Julieta Dobles            
6.      Germán Salas            
7.      Rodrigo Quirós         
8.      Marco Aguilar           
9.      Guillermo Sáenz. Paterson
10.  Luis Bolaños 
11.  Álvaro Cordero Iannarella
12.  Marjorie Ross
13.  José Polini
14.  Alfonso Chase            
15.  Mariamalia Sotela       
16.  Leonor Garnier           
17.  Janina Fernández      
18.  Carlos de la Ossa
19.  Joaquín Soto
20.  Francisco Mata      
21.  Luis F. Charpentier   
22.  Leonardo Marín Mora
23.  Oswaldo Sauma         
24.  Gerardo César Hurtado  
25.  Marta Eugenia Rojas
26.  Óscar Álvarez    
27.  Florencio Quesada       
28.  Leda García                
29.  Ronald Bonilla           
30.  Mario Matarrita          
31.  Jorge Treval                
32.  Carlos Francisco Monge         
33.  Francisco Delgado      
34.  Rodolfo Dada              
35.  Diana Ávila                  
36.  Mía Gallegos               
37.  Carlos Enrique Chinchilla   
38.  Nidia Barboza             
39.  Carlos Bonilla A.        
40.  Pablo Ureña
41.  Carlos María Jiménez     
42.  Carlos Alonso Vargas           
1940
1940
1942
1942
1943
1943
1944
1944
1944
1944
1945
1945
1945
1945
1945
1945
1945
1946
1946
1947
1947
1948
1949
1949
1950
1950
1950
1951
1951
1951
1951
1951
1952
1952
1952
1953
1953
1954
1954
1954
1954
1954
8.      II Postvanguardia-Transvanguardia
1955-1969
1.      Cristy Van Der Laat
2.      Víctor  Hugo Fernández
3.      Héctor Burke               
4.      Mario Camacho          
5.      Erick Gil Salas            
6.      Gerardo Morales        
7.      Armando Antonio Sacaal
8.      Lorena Vargas Mora
9.      Francisco Rodríguez  
10.  Miguel Fajardo           
11.  Marco Tulio Mena     
12.  Edmundo Retana       
13.  Milton Zarate             
14.  Norberto Salinas        
15.  Macarena Barahona   
16.  Habib Succar              
17.  Doris López    
18.  Mayela Ferlini           
19.  Miguel Alvarado        
20.  Adriano Corrales       
21.  Alexander Obando
22.  Henry López
23.  Luis Corella   
24.  Silvia Castro              
25.  Elizabeth Marín          
26.  Faustino Desinach     
27.  Ana Istarú      
28.  Vilma Vargas Robles           
29.  Jorge Arturo              
30.  Klaus Steinmetz          
31.  Gabriela Chavarría      
32.  Guillermo Fernández   
33.  Carlos Cortés               
34.  José María Zonta
35. Adrián Arias Orozco       
36.  Eugenio Redondo        
37.  Axel Noffal Tassara    
38.  Jaime Gamboa             
39.  Nidia González
40.  Ignacio Carballo Luján           
41.  D’lia Mc Donald         
42.  Shirley Campbell Barr
43.  Frank Ruffino              
44.  Jorge Zúñiga                
45.  Ricardo Segura            
46.  Alí Víquez                   
47.  Melvyn Aguilar           
48.  Orlando G. Brealy 
50.  Paúl Benavides     
51.  Marianela Tortós         
52.  Mauricio Molina         
53.  Carlos Villalobos        
54.  Luissiana Naranjo       
55.  David Maradiaga          
56.  Mario León Rodríguez           
57.  Patrick Cotter              
58.  Luis Chaves                 
59.  Guillermo Acuña         
60.  Meritxell Serrano        
1955
1955
1955
1955
1955
1955
1956
1956
1956
1956
1956
1956
1956
1957
1957
1957
1957
1958
1958
1958
1958
1959
1959
1959
1959
1959
1960
1961
1961
1961
1961
1962
1962
1962
1963
1963
1963
1964
1964
1965
1965
1965
1965
1965
1965
1966
1966
1966
1966
1967
1967
1968
1968
1968
1969
1969
1969
1969
1969
9.      I Transvanguardia
1970-1984
1.      Leonardo Villegas       
2.      Cristián Marcelo          
3.      María Montero            
4.      Jenny Álvarez 
5.      Esteban Ureña Salazar           
6.      Mauricio Vargas          
7.      Luis F. Gómez 
8.      Esteban Ureña           
9.      Jeannette Amit             
10.  Gabriela Arguedas      
11.  Víctor Mora                 
12.  Fiorella Rivas              
13.  Julio Acuña                 
14.  Geovanny Debrús        
15.  Seidy Salas 
16.  Julio Acuña                
17.  Melania Núñez V.       
18.  Alberto Arce                
19.  Joan Brenes                 
20.  Mainor González         
21.  Gerardo Cerdas           
22.  Alejandra Castro         
23.  Karla Sterloff               
24.  Cristián Solera             
25.  Gustavo Solórzano      
26.  Paula Piedra                 
27.  Angélica Murillo         
28.  Felipe Granados          
29.  Ronald Obando           
30.  Laura Casasa               
31.  Ricardo Marín             
32.  Randall Roque             
33.  Alfredo Trejos             
34.  Gustavo Arroyo           
35.  Zoé Espinoza              
36.  Laura Fuentes              
37.  Esteban Chinchilla      
38.  Alexander Alvarado    
39.  Selene Fallas               
40.  Gustavo Adolfo Chaves      
41.  Jenny Cascante            
42.  Silvia Piranesi             
43.  Byron Espinoza           
44.  David López 
45.  Miguel Castro  
46.  Eduardo Valverde
47.  Jeymer Gamboa           
48.  Bernardo Corrales        
49.  Narcisa Castro 
50.  Eduardo Valverde           
51.  Jonatan Lépiz Vega        
52.  Juan Hernández           
53.  David Cruz   
54.  Rodrigo Zúñiga Araya  
55.  Pablo Narval           
56.  Sebastián Miranda      
57.  Alejandro Cordero       
58.  William Eduarte          
59.  Camilo Retana            
60.  Diego Mora                 
61.  Esteban Aguilar           
62.  Esteban Ramírez         
63.  Paola Valverde            
64.  Ronald Campos           
65.  María Morales             
66.  Michael Barrantes       
1970
1970
1970
1970
1971
1971
1971
1971
1972
1972
1973
1973
1973
1973
1973
1974
1974
1974
1974
1974
1974
1974
1975
1975
1975
1976
1976
1976
1976
1976
1977
1977
1977
1977
1977
1978
1978
1978
1978
1979
1979
1979
1979
1979
1979
1980
1980
1980
1980
1980
1981
1981
1982
1982
1982
1983
1983
1983
1983
1983
1983
1983
1984
1984
1984
1984
10.  II Transvanguardia
1985-1999
1.      Sebastián Arce O.        
2.      Cristina Ramírez         
3.      Juan Carlos Olivas      
4.      Luis Chacón                
5.      Carmen Quintero         
6.      Carolina Quintero    
7.      Diego Quintero   
1986
1986
1986
1986
1988
1989
1990


REFLEXIONES ACERCA DE LA ANACRONÍA POÉTICA EN LA POSTVANGUARDIA Y TRANSVANGUARDIA

  El anacronismo es uno de los problemas que más interés ha suscitado en mi mente, quizás, porque la literatura acontece en el tiempo sin to...